ﺩﺭ ﻏﻢِ ﻣﺎ، ﺭﻭﺯﻫﺎ بی گاﻩ ﺷﺪ / ﺭﻭﺯﻫﺎ، ﺑﺎ ﺳﻮﺯﻫﺎ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺷﺪ

ﺭﻭﺯ ﻭ ﺳﻮﺯ : ﺟﻨﺎﺱ ﻧﺎﻗﺺ ﺍﺧﺘﻼﻓﻲ.

بی گاه : ﺩﯾﺮﻭﻗﺖ، ﺷﺒﺎن گاﻩ، ﻏﺮﻭﺏ؛ این جا سپری شدن زمان. 

ﺭﻭﺯِ ﺷﻪ ﺩﺭ ﺟُﺴﺖ ﻭ ﺟﻮ بی گاﻩ ﺷﺪ                  ﺳﻮﯼ ﺁﻥ ﮐﻤﭙﯿﺮ ﻭ ﺁﻥ ﺧﺮﮔﺎﻩ ﺷﺪ

ﻋﻤﺮ ﻋﺎﺷﻖ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺳﺨﺘﻲ ﻫﺎ ﻭ ﺭﻧﺞ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻏﻢ ﻭ ﺍﻧﺪﻭﻩ ﻋﺎﺷﻖ ﺗﺎ ﻟﺤﻈﻪ ﻭﺻﺎﻝ ﺑﻪ ﻣﻌﺸﻮﻕ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ. 

ﺑﮕﻔﺘﻢ : ﺭﻭﺯ ﺑﻴﮕﺎﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺭﻩ ﺩﻭﺭ ﺍﺳﺖ            ﮔﻔﺘﺎ : ﺭﻭ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﻨﮕﺮ ﺑﻪ ﺭﻩ ﻣﻨﮕﺮ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺭﻩ ﺭﺍ ﻧﻮﺭﺩﻳﺪﻡ

ﻣَﺤﺮﻡِ ﺍﯾﻦ ﻫﻮﺵ، ﺟُﺰ بی هوﺵ ﻧﯿﺴﺖ / ﻣﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﻣُﺸﺘﺮﯼ، ﺟﺰ ﮔﻮﺵ ﻧﯿﺴﺖ

ﺑﻴﻬﻮﺵ: ﻛﺴﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻋﺸﻖ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻴﻬﻮﺵ ﻭ ﺳﺮﻣﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻫﻤﺎﻥ ﻋﺎﺷﻖ واقعی؛ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺣﻴﻠﻪ ﻭﺭﺯﻱ ﻭ ﭼﺎﺭﻩ ﺳﺎﺯﻱ ﻧﺪﺍﻧﺪ ﻭ ﻧﻮﻋﺎً ﺍﻫﻞ ﺩﻧﻴﺎ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﺭﺍ ﺍﺑﻠﻪ ﻭ ﺑﻴﻬﻮﺵ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﻣﺼﺮﺍﻉ ﺩﻭﻡ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺭﺍ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ / ﻫﻮﺵ : ﻋﺸﻖ

ﺍﮔﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﮔﻮﺵ ﺩﺭ ﻣﻌﻨﺎﻱ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﺳﺒﻚ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﺭﺳﻨﺪ ﻭﻟﻲ ﻣﺠﺎﺯﺍً ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻌﻨﺎﻱ ﻋﺎﺷﻖ ﮔﻮﻳﺎ ﻭ ﻧﺎﻻﻥ ﻭ ﺩﺭﺩ ﻣﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮔﻮﺵ ﻧﻴﺰ ﺷﺨﺺ ﺩﺭﺩ ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩﺭﺩ ﻭ ﻧﺎﻟﻪ ﺁﻥ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺍﺳﺖ .

ﻣﺼﺮﺍﻉ ﺩﻭﻡ ﺁﺭﺍﻳﻪ ﻱ ‏« ﺗﻤﺜﻴﻞ ‏» ﺩﺍﺭﺩ.                 زبان و گوش: مراعات نظیر. 

اسرار حقیقت را تنها آنان که از غیر حق، بی هوش اند درک می کنند و نا اهلان و منکران در مقابل این اسرار، کر و گنگ اند.

ﻧﯽ، ﺣﺪﯾﺚِ ﺭﺍﻩِ ﭘُﺮﺧﻮﻥ ﻣﯽ‌ﮐﻨﺪ / ﻗﺼّﻪﻫﺎﯼ ﻋﺸﻖِ ﻣﺠﻨﻮﻥ ﻣﯽ‌ﮐﻨﺪ

ﺭﺍﻩ ﭘﺮ ﺧﻮﻥ : ﻣﺠﺎﺯﺍً ﻫﺮﺍﺳﻨﺎﻙ ﻭ ﺧﻄﺮ ﻧﺎﻙ ؛ ﻛﻨﺎﻳﻪ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﻋﺸﻖ. 

ﻣﺼﺮﻉ ﺩﻭﻡ ﺗﻠﻤﻴﺢ ﺁﺷﻜﺎﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻟﻴﻠﻲ ﻭ ﻣﺠﻨﻮﻥ. ﻣﺠﻨﻮﻥ : ﻧﻤﺎﺩ ﻋﺎﺷﻖ حقیقی (مجنون در عرفان، کنایه از ترک دل سپردگی و ترک نفس است.)

راه پر خون، راهی که عاشق در آن خویشتن را فنا می کند. 

☆ ﻧﺎﺯ ﭘﺮﻭﺭﺩ ﺗﻨﻌّﻢ ﻧﺒﺮﺩ ﺭﺍﻩ ﺑﻪ ﻋﺸﻖ               ﻋﺎشقی ﺷﻴﻮﻩی ﺭﻧﺪﺍﻥ ﺑﻼﻛﺶ ﺑﺎﺷﺪ                   حافظ

☆ ﺑﺤﺮﻳﺴﺖ ﺑﺤﺮ ﻋﺸﻖ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﺶ ﻛﻨﺎﺭﻩ ﻧﻴﺴﺖ         ﺁﻥ ﺟﺎ ﺟﺰ ﺁﻧﻢ ﻛﻪ ﺟﺎﻥ ﺑﺴﭙﺎﺭﻧﺪ ﭼﺎﺭﻩ ﻧﻴﺴﺖ

☆ ﻋﺸﻖ ﺷﻴﺮﻳﺴﺖ ﻗﻮﻱ ﭘﻨﺠﻪ ﻭ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﻓﺎﺵ         ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﮕﺬﺷﺖ ﺯﺟﺎﻥ ﺑﮕﺬﺭﺩ ﺍﺯ ﺑﻴﺸﻪ ﻱ ﻣﺎ

☆ ﺭﺍهی است ﺭﺍﻩ ﻋﺸﻖ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﺶ ﮐﻨﺎﺭﻩ نیست        ﺁﻥ ﺟﺎ ﺟﺰ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺟﺎﻥ ﺑﺴﭙﺎﺭﻧﺪ ﭼﺎﺭﻩ ﻧﯿﺴﺖ     حافظ

موتوا قبل ان تموتوا : بمیرید پیش از آن که بمیرید. 
ﻋﺎﺷﻘﺎﻥ ﺭﺍ ﺷﺎﺩﻣﺎﻧﯽ ﻭ ﻏﻢ ،ﺍﻭﺳﺖ              ﺩﺳﺖﻣﺰﺩ ﻭ ﺍﺟﺮﺕ ﺧﺪﻣﺖ ،ﻫﻢ ﺍﻭﺳﺖ
ﻏﯿﺮ ﻣﻌﺸﻮﻕ ﺍﺭ ﺗﻤﺎﺷﺎﯾﯽ ﺑﻮﺩ                      ﻋﺸﻖ ﻧﺒﻮﺩ ﻫﺮﺯﻩ ﺳﻮﺩﺍﯾﯽ ﺑﻮﺩ
ﻋﺸﻖ ﺁﻥ ﺷﻌﻠﻪﺳﺖ ﮐﻮ ﭼﻮﻥ ﺑﺮ ﻓﺮﻭﺧﺖ     ﻫﺮﭼﻪ ﺟﺰ ﻣﻌﺸﻮﻕ ﺑﺎﻗﯽ ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻮﺧﺖ     (۵۸۸زمانی)دفتر پنجم

هم چو ﻧَﯽ، ﺯﻫﺮﯼ ﻭ ﺗَﺮﯾﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﺩﯾﺪ؟ / هم چو ﻧَﯽ، ﺩم ساﺯ ﻭ ﻣﺸﺘﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﺩﯾﺪ؟

ﺩم ساﺯ : ﻫﻤﺪﻡ ، ﻫﻤﺮﺍﺯ ، ﻫﻢ ﺻﺤﺒﺖ ، ﻫﻢ ﻧﺸﻴﻦ؛                       ﻣﺸﺘﺎﻕ : ﻋﺎﺷﻖ ، ﺁﺭﺯﻭ ﻣﻨﺪ ﻭ ﺭﺍﻏﺐ ﺑﻪ ﭼﻴﺰﻱ. 

ﻣﺼﺮﺍﻉ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺩﻭﻡ ﻣﻮﺍﺯﻧﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ.                         ﺯﻫﺮ ﻭ ﺗﺮﻳﺎﻕ : ﺗﻀﺎﺩ ﻭ ﻣﺮﺍﻋﺎﺕ ﺍﻟﻨﻈﻴﺮ. 

ﺗﺮﯾﺎﻕ (تریاک) : ﭘﺎﺩﺯﻫﺮ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺯﻫﺮ. 
☆ ﺳﺮﻭﺭﯼ ﺯﻫﺮﺳﺖ ﺟﺰ ﺁﻥ ﺭﻭﺡ ﺭﺍ                 ﮐﻮ ﺑﻮﺩ ﺗﺮﯾﺎﻕﻻﻧﯽ ﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍ           مولانا

‏☆ ﻫﺮ ﻏﻤﻲ ﺭﺍ ﻓﺮﺟﻲ ﻫﺴﺖ ﻭ ﻟﻴﻜﻦ ﺗﺮﺳﻢ              ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﻢ ﺑﻜﺸﺪ ﺯﻫﺮ ﻛﻪ ﺗﺮﻳﺎﻕ ﺁید             سعدی

☆ ﺍﮔﺮ ﺗﻮ ﺯﺧﻢ ﺯﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻣﺮﻫﻢ                ﻭ ﮔﺮ ﺗﻮ ﺯﻫﺮ ﺩﻫﻲ ﺑﻪ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺗﺮﻳﺎﻙ          حافظ 

عارف نسبت به اهل فسق و فجور هم چون زهر است و برای اصحاب معرفت و اهل صلاح پادزهر است.

گاه شرح محنت هجران دهم                   بی دلان را داغ ها بر جان نهم
گاهی آرم مژده ی قرب و وصال              بخشم اهل ذوق را صد وجد و حال               مولانا

ﻧﯽ، ﺣﺮﯾﻒِ ﻫﺮﮐﻪ ﺍﺯ ﯾﺎﺭﯼ ﺑُﺮﯾﺪ / ﭘﺮﺩﻩ ‌ﻫﺎیش ﭘﺮﺩﻩﻫﺎﯼ ﻣﺎ ﺩَﺭﯾﺪ

پرده اول: آهنگ؛ پرده دوم: حجاب.      ﭘﺮﺩﻩ – ﭘﺮﺩﻩ : ﺟﻨﺎﺱ ﺗﺎﻡ.           ﭘﺮﺩﻩ ﺩﺭﻳﺪﻥ : ﻛﻨﺎﻳﻪﺍﺯ ﺍﻓﺸﺎﻱ ﺳﺮّ ﻭ ﺁﺷﻜﺎﺭ ﻛﺮﺩﻥ ﺭﺍﺯ.

آهنگ ها و نغمه های نی (نوای الهی عارف)، موجب تهذیب نفس و تلطیف روح آدمی می گردد و حجاب های نفسانی را برطرف می سازد.

ﺁﺗﺶ ﻋﺸﻖ ﺍﺳﺖ، ﮐﺎﻧﺪﺭ ﻧَﯽ ﻓُﺘﺎﺩ / ﺟﻮﺷﺶ ﻋﺸﻖ ﺍﺳﺖ، ﮐﺎﻧﺪﺭ ﻣَﯽ ﻓُﺘﺎﺩ

ﺑﻴﺖ ﺁﺭﺍﻳﻪ ﻱ ﺗﺮﺻﻴﻊ ﻭ ﻣﻮﺍﺯﻧﻪ ﺩﺍﺭﺩ ./ ﺁﺭﺍﻳﻪ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﺩﺭ ﻭﺍﮊﻩ ﻫﺎﻱ ﻋﺸﻖ ﺍﺳﺖ ، ﻛﺎﻧﺪﺭ ﻓﺘﺎﺩ / ﺁﺗﺶ ﻋﺸﻖ : ﺍﺿﺎﻓﻪ تشبیهی. 

ﻧﻲ ، ﻣﻲ : ﺟﻨﺎﺱ ﻧﺎﻗﺺ ﺍﺧﺘﻼﻓﻲ ﺩﺭ ﺣﺮﻑ ﺍﻭﻝ.

 ﺍﻟﻌﺸﻖ ﺻﺎﺭﻡ ﻓﻲ ﺍﻟﻮﺟﻮﺩ : ﻋﺸﻖ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﻱ ﻫﺴﺘﻲ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ

ﺍﻳﻦ ﻋﺸﻖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻮﺯ ﻭ ﮔﺪﺍﺯ نی ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ می ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﻮﺷﺶ ﺩﺭ ﻣﻲ ﺁﻭﺭﺩ . ﺁﺗﺶ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ میﺳﻮﺯﺍﻧﺪ . ﻋﺸﻖ ﻫﻢ ﻫﻤﻪی ﭘﻠﻴﺪی ﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﺴﻢ ﺍﻧﺴﺎﻥ میﺳﻮﺯﺍﻧﺪ . ﺁﺗﺶ ﺳﻮﺯﻧﺪﻩ ﻭ ﮔﺪﺍﺯﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﻋﺸﻖ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﻛﻮﺭﻩ ﺍی ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍی ﮔﺪﺍﺧﺘﻦ ﻋﺎﺷﻖ ، ﺁﺗﺶ ﺍﺯ ﻣﻄﻬﺮﺍﺕ ﺍﺳﺖ ﻋﺸﻖ ﻧﻴﺰ ﻋﺎﺷﻖ ﺭﺍ ﭘﺎﻙ ﻭ ﻣﻄﻬﺮ میﻛﻨﺪ .

باده کاندر خُنب می جوشد ز اشتیاق                   روی تو جوشد چنان            دفتر پنجم

ﺁﺗﺶ ﺍﺳﺖ ﺍﯾﻦ ﺑﺎﻧﮓِ ﻧﺎﯼ ﻭ ﻧﯿﺴﺖﺑﺎﺩ / ﻫﺮ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺁﺗﺶ ﻧﺪﺍﺭﺩ، ﻧﯿﺴﺖﺑﺎﺩ

« ﻧﻴﺴﺖ ‏» ﺩﺭ ﻣﺼﺮﺍﻉ ﺍﻭﻝ ﻓﻌﻞ ﻣﻨﻔﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺼﺮﺍﻉ ﺩﻭﻡ ﺻﻔﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻌﺪﻭﻡ ، ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ.

ﻧﻴﺴﺖ – ﻧﻴﺴﺖ : ﺟﻨﺎﺱ ﺗﺎﻡ ﻭ ﻗﺎﻓﻴﻪ ی ﺩﻭﻡ ﺑﻴﺖ ﺍﺳﺖ؛ ﺑﺎﺩ – ﺑﺎﺩ : ﻗﺎﻓﻴﻪ ﻭ ﺟﻨﺎﺱ ﺗﺎﻡ هستند؛ نیست باد در مصرع اول و دوم، تجنیس تام دارد. ( در لفظ همانندند ولی معنای متفاوت دارند)

ﭘﺲ ﺑﻴﺖ ﺭﺩﻳﻒ ﻧﺪﺍﺭﺩ؛ ﻫﺮ ﮔﺎﻩ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ﺩﻭ ﻗﺎﻓﻴﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺫﻭ ﻗﺎﻓﺘﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ .

ﺁﺗﺶ ﺩﺭ ﻣﺼﺮﺍﻉ ﺩﻭﻡ ﺍﺳﺘﻌﺎﺭﻩ ﺍﺯ ﺳﻮﺯ ﻭ ﮔﺪﺍﺯ ﻋﺸﻖ ﻭ ﻧﺎﻟﻪی ﺭﻭﺡ ﺍﺳﺖ؛ ﺁﺗﺶ ﻭ ﺑﺎﺩ : ﺗﻀﺎﺩ؛ ﺑﺎ ﺍﺑﻴﺎﺕ ﺯﻳﺮ ﻗﺮﺍﺑﺖ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ دﺍﺭﺩ : ‏« ﻋﺸﻖ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﺎﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﺮﻓﺮﻭﺧﺖ / ﻏﻴﺮ ﻣﻌﺸﻮﻕ ﺍﻭ ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺴﻮﺧﺖ ‏»

‏« ﻋﺸﻖ ﺁﺗﺶ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮﺍﺑﻲ ﺩﺍﺭﺩ / ﭘﻴﺶ ﺁﺗﺶ ﺩﻝ ﺷﻤﻊ ﻭ ﭘﺮ ﭘﺮﻭﺍﻧﻪ یکی ﺍﺳﺖ ‏»

آتش: آتش عشق، کلام اولیاءالله که معلول هوی و هوس نیست. 
هر کس بهره ای از این عشق نبرده، عدمش به ز وجود.

ﺗﻦ ﺯ ﺟﺎﻥ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺯ ﺗﻦ، ﻣﺴﺘﻮﺭ ﻧﯿﺴﺖ / ﻟﯿﮏ ﮐﺲ ﺭﺍ ﺩﯾﺪِ ﺟﺎﻥ، ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻧﯿﺴﺖ

ﺩﺳﺘﻮﺭ : ﺍﺟﺎﺯﻩ، ﻓﺮﻣﺎﻥ؛ ﺍﯾﻨﺠﺎ ﻣُﺠﺎﺯ ﯾﺎ ﻣﯿﺴّﺮ .

ﮔﻔﺖ ﺟﺎﻧﻢ ﺍﺯ ﻣُﺤﺒّﺎﻥ ﺩﻭﺭ ﻧﯿﺴﺖ                ﻟﯿﮏ ﺑﯿﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻥ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻧﯿﺴﺖ
جان: روح انسان است که بر تن تسلط دارد.                     ﺟﺎﻥ ﻭ ﺗﻦ : ﻣﺮﺍﻋﺎﺕ ﺍﻟﻨﻈﻴﺮ ﻭ ﺗﻀﺎﺩ. 

ﺟﺎﻥ ﻭ ﺗﻦ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺩﺭﻙ میﻛﻨﻨﺪ ﺍﻣﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﻳﺪﻩ میﺷﻮﺩ ﺗﻦ ﺍﺳﺖ . ﺟﺎﻥ ‏« ﺟﻮﻫﺮ ﻣﺠﺮﺩ ‏» ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺩﻳﺪﻩ نمیﺷﻮﺩ . ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﻴﺖ ﻗﺒﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪی ﻣﻴﺎﻥ نی ﻭ ﺭﺍﺯ نی ﻧﻴﺰ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ.

ﺳِﺮّ ﻣﻦ ﺍﺯ ﻧﺎﻟﻪﯼ ﻣﻦ ﺩﻭﺭ ﻧﯿﺴﺖ / ﻟﯿﮏ ﭼﺸﻢ ﻭ ﮔﻮﺵ ﺭﺍ ﺁﻥ ﻧﻮﺭ ﻧﯿﺴﺖ

ﺩﻭﺭ – ﻧﻮﺭ : ﺟﻨﺎﺱ ﻧﺎﻗﺺ ﺍﺧﺘﻼفی ﺩﺭ ﺣﺮﻑ ﺍﻭﻝ. 

ﻧﻮﺭ : ﺍﺳﺘﻌﺎﺭﻩ ﺍﺯ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﺼﻴﺮﺕ؛                   ﺁﻥ ﻧﻮﺭ ﻧﻴﺴﺖ : ﺁﻥ ﺑﺼﻴﺮﺕ ﻭ ﺗﻮﺍﻥ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ .

ﭼﺸﻢ ، ﮔﻮﺵ : ﻣﺮﺍﻋﺎﺕ ﺍﻟﻨﻈﻴﺮ.   ﭼﺸﻢ ﻭ ﮔﻮﺵ ﺭﺍ می ﺗﻮﺍﻥ ﻣﺠﺎﺯﺍً ﺑﻪ معنی ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩ .

ﻫﺮﮐﺴﯽ ﺍﺯ ظنِّ ﺧﻮﺩ ﺷﺪ ﯾﺎﺭ ﻣﻦ / ﺍﺯ ﺩﺭﻭﻥ ﻣﻦ ﻧﺠُﺴﺖ، ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻣﻦ

« وَمَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِن یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنَّ الظَّنَّ لَا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئًا» : « ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﻫﻴﭻ ﺁﮔﺎﻫﻰ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﻴﺴﺖ. [ ﺁﻧﺎﻥ ] ﻓﻘﻂ ﺍﺯ ﮔﻤﺎﻥ ﭘﻴﺮﻭﻯ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ، ﻭ ﺑﻰ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﮔﻤﺎﻥ [ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ] ﺑﺮﺍﻯ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﺣﻖ، ﻫﻴﭻ ﺳﻮﺩﻯ ﻧﻤﻰ ﺩﻫﺪ.» (نجم ۲۸)
...................................................................................................................
علم را دو پر، گمان را یک پر است            ناقص آمد ظن به پرواز ابتر است
مرغ یک پر زود افتد سرنگون                   باز بر پرد دوگامی یا فزون
افت و خیزان می رود مرغ گمان              با یکی پر بر امید آشیان
چون ز ظن وارست و عملش رو نمود      شد دو پر آن مرغ یک پر برگشود

ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﻋﺪﻡ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﻭﺡ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻥ می ﻛﻨﺪ ﻭ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻫﺎی سطحی ﻭ ﺳﻠﻴﻘﻪ ﺍی ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﮔﻮ می ﻛﻨﺪ . ﻧﺎﻟﻪ ی نی ﺑﺪ ﺣﺎﻻﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻻﺕ ﻭ ﺩﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﻫﺎی ﻣﺎﺩی ﺧﻮﺩ ﺳﺮﮔﺮﻡ ﻭ ﺧﺮﺩﺳﻨﺪ می ﻛﻨﺪ ﻭ ﺧﻮﺵ ﺣﺎﻻﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﭘﻴﺶ می ﺑﺮد. ﻭ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺍﺯ ﻇﻦ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎی ﺫهنی ﻭ ﺭﻭﺣﺎنی ﺧﻮﺩ ﺑﺎﻧﮓ نی ﺭﺍ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ.